Biegunka u dzieci i niemowląt

Warto w tym miejscu podkreślić, że noworodki karmione tylko piersią mają luźne i wodniste stolce. Taka konsystencja stolca u noworodków jest czymś naturalnym, ponieważ ich jedynym pożywieniem jest pokarm płynny. Charakterystyczne dla stolca dzieci karmionych piersią jest ich ziarnistość. Stolce są luźne i wodniste ale jednocześnie są to stolce ziarniste, co odróżnia je m.in. od stolców podczas biegunki.  Jeżeli nie posiadają tej cechy, czyli są tylko wodniste, luźne  i dodatkowo zwiększył a się ich częstotliwość wypróżniania, wtedy mamy do czynienie z biegunką.

Przyczyny biegunki u dziecka

Przyczyny biegunki u dzieci są bardzo różne. Biegunka może pojawić się m.in. z powodu infekcji żołądkowo-jelitowej,  wywołanej przez wirusy (najczęściej rotawirusowa), bakterie (np. bakterie z rodzaju Salmonella) lub pasożyty. Za biegunkę odpowiedzialna może być nietolerancja niektórych produktów spożywczych. Zaraźliwe biegunki rozprzestrzeniają się drogą brudnych rąk. Do zakażenia może dojść również poprzez zakażone jedzenie. Bardzo istotna jest więc higiena,  aby choroba nie rozprzestrzeniała się na innych, np. rodzeństwo. W zapobieganiu biegunce u dzieci higiena dziecka oraz higiena opiekunów pozwala zminimalizować  ryzyko wystąpienia biegunki. Równie istotna jest higiena przy przygotowywaniu posiłków (m.in. mycie owoców i warzyw, odpowiednie przechowywanie posiłków). U niemowlaków częstą przyczyna zakażenia jest dotykanie rączkami stolca po wypróżnieniu a potem wkładanie rączek do buzi.  Dlatego ważne jest, aby dziecko podczas zmiany pieluchy po wypróżnieniu nie miało kontaktu z własnym stolcem.

Biegunka u dziecka może pojawić się, gdy spożyje nieświeże produkty spożywcze. Przyczyną biegunki może być spożywanie zbyt dużej ilości owoców lub soków. Szczególnie należy uważać, aby nie przesadzić z ilością jabłek i gruszek.

Biegunka może pojawić się z powodu zażywanie niektórych leków. Gdy dziecko zażywa antybiotyk, to biegunkę z tym związaną można zatrzymać podając dziecku jogurt z żywymi kulturami bakterii.

Przyczyną biegunki u dziecka może być ząbkowanie, również czynniki psychiczne, jak lęk czy zdenerwowanie.

Biegunka u dzieci może być objawem chorób zapalnych jelit, np. choroba Cohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Postępowanie podczas biegunki u dziecka

Biegunka u dzieci może skutkować odwodnieniem. Dzieci są na nie bardziej narażone niż osoby dorosłe. Tym szybciej dochodzi do odwodnienia, im mniejsze jest dziecko. Dlatego bardzo ważne jest, aby uzupełniać płyny, które w wyniku biegunki zostały utracone. Sytuacja staje się poważniejsza, gdy biegunce towarzyszą wymioty. Gdy mamy do czynienia z biegunką u noworodka, taką sytuację należy traktować zawsze bardzo poważnie.

W przypadkach ciężkiej biegunki, szczególnie gdy dotyczy ona bardzo małych dzieci, zaleca się podawanie specjalnego roztworu, który oprócz utraconego płynu, uzupełnia również utracone substancje mineralne (sód, potas, wapń). Do picia można podawać wodę, rozcieńczone soki owocowe lub herbatę.

U małych dzieci często pomagają zmiany dietetyczne. Podczas biegunki dziecko nie powinno pić mleka i spożywać produktów mlecznych. Najlepiej jest podawać dziecku białe pieczywo lub suchary bez masła. Suchary można posmarować cienką warstwą dżemu. Produktami zalecanymi podczas biegunki są ziemniaki, ryż, makaron (podawane bez sosów), gotowana marchew, banany (inne owoce oraz warzywa są niewskazane). Pomiędzy posiłkami dziecko może spożywać słone paluszki.

W przypadku niemowląt karmionych piersią nie należy przerywać karmienia z powodu biegunki. Gdy dziecko nie jest karmione mlekiem matki, przy dużym nasileniu biegunki, być może lekarz zaleci ograniczenie podawania mieszanki lub zmianę mieszanki na pozbawioną laktozy, ponieważ biegunka u małych dzieci może powodować jej nietolerancję.  Niezależnie od przyjmowania mieszanki, należy podawać dodatkowe napoje w celu zapobiegania odwodnieniu. Niemowlę karmione piersią może otrzymywać dodatkową ilość płynu przez dodatkowe przystawianie do piersi.

Co w przypadku, kiedy razem z biegunką pojawiają się wymioty?

Pojawienie się wymiotów wraz z biegunką stwarza większe ryzyko odwodnienia u dziecka. Utrata płynów następuje nie tylko z powodu biegunki ale również podczas wymiotów. Dodatkowo potęguje to utratę apetytu lub często spożyte posiłki oraz płyny zostają natychmiast zwymiotowane. Taka sytuacja powoduje, że dziecko przestaje mieć dostarczane składniki odżywcze, więc trzeba jak najszybciej doprowadzić do polepszenia stanu zdrowia.

Jeżeli u niemowlaka pojawiają się wymioty, to do czasu ich ustania lepiej jest z diety wyeliminować pokarmy stałe. W żadnym wypadku nie można zrezygnować z podawania napojów. Należy pamiętać, żeby napoje podawać w małych ilościach. Zwiększa to szansę przyjęcia płynu przez dziecko. Duże ilości wypite jednorazowo zwiększają ryzyko wywołania wymiotów i tym samym zwróceniem wypitego płynu. U niemowlaków może to być jedna lub dwie łyżki stołowe. U noworodka nawet mniej niż jedna łyżka stołowa. Wartościowe może być nawet kilka kropel, zwilżenie ust, powtarzane z dużą częstotliwością. Najważniejsze jest nie dopuścić do odwodnienia.

Wymioty mogą od razu towarzyszyć biegunce lub być jej skutkiem. Może to być związane z brakiem apetytu podczas choroby.  Ważne jest, aby zachęcać dziecko, żeby cos zjadło. W przypadku starszych dzieci, jest to łatwiejsze zadanie. Trudniejsza jest sytuacja z małymi dziećmi. Można zachęcać takie dzieci, krojąc chleb na malutkie kawałki, karmiąc je, czytając bajki podczas jedzenia, nagradzając za każdy zjedzony kawałek. Dziecko nie musi zjeść wszystkiego od razu, może zjadać dużą ilość malutkich posiłków. Ważne, aby coś jadło.

Dlaczego ważne jest, aby podczas biegunki dziecko cokolwiek jadło. Dlatego, ponieważ w przeciwnym razie, można wywołać wymioty, które tylko pogorszą sytuację i utrudnią osiągnięcie poprawy stanu zdrowia.

Jeżeli z ust dziecka wyczuwalny jest zapach acetonu (przypomina zapach zmywacza do paznokci),  jest to objaw tego, że do wytwarzania energii zostają użyte zgromadzone wcześnie zapasy tłuszczu. To z kolei jest skutkiem braku węglowodanów, które przestały być dostarczane na bieżąco wraz z posiłkami. Wysoka zawartość acetonu we krwi może doprowadzić do wymiotów. Stąd tak ważne jest, aby dziecko podczas biegunki jednak coś jadło. Nie można dopuścić do rozchwiania procesów metabolicznych.

Jakie są objawy biegunki u dziecka?

Przede wszystkim na biegunkę wskazuje zwiększenie częstotliwości oddawania stolca oraz zmiana jego konsystencji. Wypróżnienia są wyraźnie częstsze. Zmniejsza się spoistość stolca - stolce mogą być papkowate, a nawet wodniste. Objawem biegunki u dziecka jest również zmiana zabarwienia stolca. Często zdarza się, że jest on koloru żółtawozielonego. Zapach stolca podczas biegunki również ulega zmianie. Jest on wyraźnie bardziej cuchnący. Szczególnie różnice widać u niemowlaków, u których normalne wypróżnienia zazwyczaj nie posiadają nieprzyjemnego zapachu. Pojawienie się nieprzyjemnego zapachu stolca u niemowlaka, zawsze jest sygnałem niepokojącym. Zapach stolca podczas biegunki może być również lekko kwaśny. Podczas biegunki mamy do czynienia ze wzmożoną czynnością jelit (przyspieszona perystaltyka). Taka sytuacja z kolei może wywołać bóle brzucha u dziecka. Jeżeli biegunka przebiega wraz z wymiotami można zaobserwować wyraźne tracenie na wadzę.

Jakie są objawy odwodnienia u niemowlaka?

O odwodnieniu świadczy kilka zauważalnych objawów. Po pierwsze można zaobserwować zmiany w zachowaniu niemowlaka - większa senność, rozdrażnienie, apatia. Rzadkie lub skąpe oddawanie moczu. Odwodnione dziecko płacze bez łez. Ma zapadnięte oczy oraz zapadnięte ciemiączko. Zaobserwować można wzmożone pragnienie. Symptomami odwodnienia podczas biegunki jest suchość skóry oraz suche śluzówki  w wyniku braku śliny w ustach. Objawem odwodnienia jest też skąpe oddawanie moczu lub rzadkie oddawanie moczu. Jednak w przypadku niemowląt mających biegunkę ten objaw jest trudny do zaobserwowania. W normalnych okolicznościach zaniepokoiłyby suche pieluszki. Jednak, kiedy mamy do czynienia z wodnistymi stolcami, skąpomocz lub rzadkie oddawanie moczu jest trudny do zauważenia.

Jak pielęgnować dziecko podczas biegunki?

Specjalnej higieny wymagają okolice krocza i odbytu. Podczas biegunki te rejony są narażone na podrażnienia. Jeżeli dziecko korzysta jeszcze z pieluszek, bardzo ważne jest, aby były zmieniane zaraz po wypróżnieniu a skóra posmarowana gęstą maścią chroniącą przed substancjami drażniącymi zawartymi w wypróżnianym stolcu.

W przypadku biegunki zakaźnej nie jest wskazane kąpania dziecka. Rodzi to ryzyko przeniesienia się zarazków na inne części ciała lub inne osoby. Wskazane jest dokładne wytarcie skóry po wypróżnieniu oraz stosowanie kremu ochronnego przeciwdziałającego odparzeniom. Wskazane jest dokładne mycie pupy dziecka po każdym wypróżnieniu. U dziewczynek trzeba szczególnie dokładnie zwrócić uwagę na okolicę między wargami sromowymi. U chłopców należy dokładnie sprawdzić skórę pod moszną. Jeżeli nie zadbamy o prawidłowe oczyszczenie skóry, grozi to nie tylko odparzeniami ale utworzeniem się otwartych ran.

Smarowanie pośladków kremami ochronnymi dotyczy nie tylko niemowlaków i małych dzieci. Profilaktycznie robić to powinny również starsze dzieci. Częste oddawanie stolca podczas biegunki, wiąże się z częstym wycieraniem pupy papierem toaletowym, którego stosowanie z dużą częstotliwością może podrażnić i uszkodzić skórę.