Szczelina odbytu

Co to jest szczelina odbytu?

Szczelina odbytu to pęknięcie błony śluzowej kanału odbytu. Pęknięcie w przeważającej liczbie przypadków jest umiejscowione w tylnej, środkowej części kanału odbytu. Ten rodzaj schorzenia jest jest jedną z najczęstszych przyczyn krwawienia z odbytu i bólu odbytu. Choroba najczęściej dotyczy osób między 20. a 40. rokiem życia.

Szczelina odbytu prowadzi do uszkodzenia anodermy (skóra znajdująca się w końcowym odcinku kanału odbytu) na skutek jej niedokrwienia. Dodatkowo każde wypróżnienie pogłębia uszkodzenie anodermy.

Szczelinę odbytu dzieli się na postać ostrą oraz przewlekłą. Pierwsza postać to świeże uszkodzenia anodermy. O drugiej postaci mówi się, gdy po 6 tygodniach od rozpoczęcia choroby ubytki błony śluzowej kanału odbytu nie ulegają wygojeniu.

Przyczyny powstawania szczelin odbytu

Biorąc pod uwagę mechanizm powstawania szczeliny odbytu, można powiedzieć, że jego bezpośrednią przyczyną są zbyt silne skurcze mięśnia zwieracza odbytu, co powoduje w konsekwencji pęknięcie błony śluzowej odbytu.  Do nadmiernych skurczów mięśni zwieracza dochodzi na skutek utrudnionego oddawania stolca, np. z powodu zaparć. Biegunki również przyczyniają się do powstawania szczelin odbytu, gdyż dochodzi wtedy do podrażnień chemicznych przez soki trawienne błony śluzowej odbytu.

Wśród czynników ryzyka pojawienia się schorzenia wymienia się również częste stosunki analny oraz dużą liczbę porodów. Szczególnie zwiększające ryzyko powstania szczeliny odbytu jest przedłużający się poród, który wymaga użycia przyrządów pomocniczych, np. kiedy mamy do czynienia z dużą masą urodzeniową dziecka. Tego typu trudne porody mogą skutkować niedokrwieniem tkanek okolicy odbytu, co może być przyczyną powstania szczeliny odbytu.

Szczelina odbytu może powstać także na skutek zakażenia gruczołów odbytniczych. Gruczoły te znajdują się w kanale odbytu. Ich zakażenie jest przyczyna większości chorób zapalnych w odbycie.

Wśród chorób, które są przyczyną szczeliny odbytu, wymieniane są wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna. Choroby te to nieswoiste choroby zapalne jelit. Pierwsza z nich jest przede wszystkim zapaleniem końcowego odcinka jelita grubego - odbytnicy i esicy. Jest to choroba przewlekła przebiegająca z remisjami i zaostrzeniami. Druga, rzadziej występująca, dotyczy przede wszystkim młodych osób. Chorobie towarzyszą uporczywe biegunki, które powodują utratę białka, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, żelaza, magnezu, potasu i wapnia. Może prowadzić to do niedokrwistości, niedoborów białka oraz zaburzeń krzepliwości.

Do powstanie szczeliny odbytu mogą przyczynić się hemoroidy, które wywołują podobne objawy, przede wszystkim krwawienie podczas oddawania stolca, co spowodowane jest tworzeniem się guzków krwawniczych, czyli poszerzania się żył odbytu lub odbytnicy. Jednak na wcześniejszym etapie rozwoju hemoroidów, guzki nie są widoczne. Pierwsze objawy hemoroidów odczuwane przez pacjentów, to świąd odbytu oraz uczucie niepełnego wypróżnienia.

Szczelina odbytu - objawy

Szczelina odbytu objawia się bólem przy oddawaniu stolca. Kilka minut po oddaniu stolca ból zazwyczaj ustępuje samoistnie ale może utrzymywać się jeszcze nawet przez pół godziny. Dodatkowo podczas oddawania stolca może dojść do krwawienia z odbytu. Krew można zaobserwować na papierze toaletowym, na stolcu, a gdy krwawienie trwa jeszcze po defekacji, na bieliźnie. Pacjenci odczuwają również silne parcie na stolec oraz świąd i pieczenie odbytu.

Leczenie szczeliny odbytu

Postępowanie lecznicze jest po części zależne od tego, czy mamy do czynienia ze szczeliną o ostrym przebiegu, czy mającą postać przewlekłą. Ostrą postać jest łatwiej wyleczyć, bez konieczności zabiegu operacyjnego. Im szybciej podjęte działania lecznicze, tym mniejsze prawdopodobieństwo nawrotów choroby. Trudniejsze w leczeniu są postacie przewlekłe schorzenia. Ostre przypadki szczeliny odbytu leczy się przede wszystkim stosując  środki zmiękczające kał, nasiadówki oraz leki o działaniu miejscowym, uśmierzające ból i hamujące stan zapalny. W przewlekłych szczelinach stosuje się środki zmniejszające napięcie mięśni odbytu. Głównymi sposobami leczenia tego rodzaju szczelin są jednak kontrolowane rozciągnięcie zwieraczy w znieczuleniu ogólnym oraz przecięcie zwieracza wewnętrznego.

Istotna w leczeniu szczelin odbytu jest dieta bogatoresztkowa (wysokobłonnikowa), która jest pomocna w zapobieganiu nawrotom choroby. Ważna jest też zmiana stylu życia na bardziej aktywny fizycznie oraz zwiększenie ilości przyjmowanych płynów, minimum 2,5 litra dziennie. Pomocne mogą okazać się również nasiadówki, np. z naparem z rumianku.

Zobacz również objawy tej choroby: Objawy szczeliny odbytu